podstawowe unormowania prawne
Podstawowe unormowania prawne wynikajÄ…ce z ustawy zasadniczej – Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483) okreÅ›lone w ustawach:
- z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z 1992 r. Nr 62, poz. 315, z 1994 r. Nr 121, poz. 591, z 19995 r. Nr 138, poz. 682, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, z 1997 r. Nr 104, poz. 661, Nr 121, poz. 769 i Nr 158, poz. 1041 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 756),
- z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz .U. Nr 111, poz. 535, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 113, poz. 731,
- z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzÄ…dów (Dz. U. Nr 138, poz. 682),
- z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 91, poz. 410 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668),
- z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 28, poz. 28 i Nr 88, poz. 554 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668).
I. Prawa pacjenta wynikajÄ…ce z bezpoÅ›redniego stosowania przepisów Konstytucji
- Każdy ma prawo do ochrony zdrowia – art. 68 ust. 1.
- Każdy obywatel ma prawo do równego dostÄ™pu do Å›wiadczeÅ„ opieki zdrowotnej finansowanych ze Å›rodków publicznych, na warunkach i w zakresie okreÅ›lonych w ustawie – art. 68 ust. 2.
II. Prawa pacjenta w zakÅ‚adzie opieki zdrowotnej, o których stanowi ustawa o zakÅ‚adach opieki zdrowotnej z 1991 r.
- Pacjent zgÅ‚aszajÄ…cy siÄ™ do zakÅ‚adu opieki zdrowotnej ma prawo do natychmiastowego udzielenia mu Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych ze wzglÄ™du na zagrożenie życia lub zdrowia, niezależnie od okolicznoÅ›ci – art. 7.
- Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do:
1. Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych odpowiadajÄ…cych wymaganiom wiedzy medycznej, a w sytuacji ograniczonych możliwoÅ›ci udzielenia odpowiednich Å›wiadczeÅ„ – do korzystania z rzetelnej, opartej na kryteriach medycznych procedury ustalajÄ…cej kolejność dostÄ™pu do Å›wiadczeÅ„ – art. 19 ust. 1 pkt 1, art. 20 ust. 1, pkt 1 i art. 26,
2. udzielania mu Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych przez osoby uprawnione do ich udzielania, w pomieszczeniach i przy zastosowaniu urzÄ…dzeÅ„ odpowiadajÄ…cych okreÅ›lonym wymaganiom fachowym i sanitarnym – art. 9 ust. 1 i art. 10,
3. informacji o swoim stanie zdrowia – art. 19 ust. 1 pkt 2,
4. wyrażenia zgody albo odmowy na udzielenie mu okreÅ›lonych Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych, po uzyskaniu odpowiedniej informacji – art. 19 ust. 1 pkt 3,
5. intymnoÅ›ci i poszanowania godnoÅ›ci w czasie udzielania Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych – art. 19 ust. 1 pkt 4,
6. udostÄ™pniania mu dokumentacji medycznej lub wskazania innej osoby, której dokumentacja ta może być udostÄ™pniana – art. 18 ust. 3 pkt 1,
7. zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej dotyczÄ…cej jego osoby – art. 18 ust. 2,
8. dostÄ™pu do informacji o prawach pacjenta – art. 19 ust. 6. a ponadto, w zakÅ‚adzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób wymagajÄ…cych caÅ‚odobowych lub caÅ‚odziennych Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych np. w szpitalu, sanatorium, zakÅ‚adzie leczniczo – opiekuÅ„czym, pacjent przyjÄ™ty do tego zakÅ‚adu ma prawo do:
9. zapewnienia mu:
a) Å›rodków farmaceutycznych i materiaÅ‚ów medycznych – art. 20 ust. 1 pkt 2 i art. 26,
b) pomieszczenia i wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia – art. 20 ust. 1 pkt 3 i art. 26,
c) opieki duszpasterskiej – art. 19 ust. 3 pkt 3,
10. dodatkowej opieki pielÄ™gnacyjnej sprawowanej przez osobÄ™ bliskÄ… lub innÄ… osobÄ™ wskazanÄ… przez siebie – art. 19 ust. 3 pkt 1,
11. kontaktu osobistego , telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnÄ…trz – art. 19 ust. 3 pkt 2,
12. wskazania osoby lub instytucji, którÄ… zakÅ‚ad opieki zdrowotnej obowiÄ…zany jest powiadomić o pogorszeniu siÄ™ stanu zdrowia pacjenta powodujÄ…cego zagrożenie życia albo w razie jego Å›mierci – art. 20 ust. 2 i art. 26,
13. wyrażenia zgody albo odmowy na umieszczenie go w tym zakÅ‚adzie opieki zdrowotnej – art. 21 ust. 1 i art. 26,
14. wypisania z zakÅ‚adu opieki zdrowotnej na wÅ‚asne żądanie i uzyskania od lekarza informacji o możliwych nastÄ™pstwach zaprzestania leczenia w tym zakÅ‚adzie – art. 22 ust. 1 i 3 oraz art. 26,
15. udzielenia mu niezbÄ™dnej pomocy i przewiezienia go do innego szpitala, w sytuacji gdy pomimo decyzji uprawnionego lekarza o potrzebie niezwÅ‚ocznego przyjÄ™cia do szpitala nie może być do tego szpitala przyjÄ™ty – art. 21.
- Pacjent ma prawo do Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych pogotowia ratunkowego w razie wypadku, urazu, porodu, nagÅ‚ego zachorowania lub nagÅ‚ego pogorszenia stanu zdrowia powodujÄ…cego zagrożenie życia – art. 28.
III. Prawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie lekarza z 1996 roku.
Pacjent ma prawo do:
- udzielania mu Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych przez lekarza, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostÄ™pnymi lekarzowi metodami i Å›rodkami zapobiegania, rozpoznawania leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytÄ… starannoÅ›ciÄ… – art. 4,
- uzyskania od lekarza pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwÅ‚oka w jej udzieleniu mogÅ‚aby spowodować niebezpieczeÅ„stwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciaÅ‚a lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach nie cierpiÄ…cych zwÅ‚oki – – art. 30,
- uzyskania od lekarza przystÄ™pnej informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dajÄ…cych siÄ™ przewidzieć nastÄ™pstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu – art. 31 ust. 1,
- zażądania od lekarza informacji o swoim stanie zdrowia i o rokowaniu wówczas, gdy sÄ…dzi, że lekarz ogranicza mu informacjÄ™ z uwagi na jego dobro – art. 31 ust. 4,
- decydowania o osobach, którym lekarz może udzielać informacji, o których mowa w pkt 3 – art. 31 ust. 2,
- wyrażenia żądania aby lekarz nie udzielaÅ‚ mu informacji, o których mowa w pkt 3 – art. 31 ust. 3,
- nie wyrażenia zgody na przeprowadzenie przez lekarza badania lub udzielenia mu innego Å›wiadczenia zdrowotnego – art. 32 ust. 1,
- wyrażenia zgody albo odmowy na wykonanie mu zabiegu operacyjnego albo zastosowania wobec niego metody leczenia lub diagnostyki stwarzajÄ…cej podwyższone ryzyko; w celu podjÄ™cia przez pacjenta decyzji lekarz musi udzielić mu informacji, o której mowa w pkt 3 – art. 34 ust. 1 i 2,
- uzyskania od lekarza informacji jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu, bÄ…dź stosowania okreÅ›lonej metody leczenia lub diagnostyki, w zwiÄ…zku z wystÄ…pieniem okolicznoÅ›ci stanowiÄ…cych zagrożenie dla życia lub zdrowia pacjenta, lekarz dokonaÅ‚ zmian w ich zakresie – art. 35 ust. 2,
- poszanowania przez lekarza jego intymnoÅ›ci i godnoÅ›ci osobistej – art. 36 ust. 1,
- wyrażania zgody albo odmowy na uczestniczenie przy udzielaniu mu Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych osób innych niż personel medyczny niezbÄ™dny ze wzglÄ™du na rodzaj Å›wiadczeÅ„ – art. 36 ust. 1 i 2,
- wnioskowania do lekarza o zasiÄ™gniÄ™cie przez niego opinii wÅ‚aÅ›ciwego lekarza specjalisty lub zorganizowania konsylium lekarskiego – art. 37,
- dostatecznie wczeÅ›niejszego uprzedzenia go przez lekarza o zamiarze odstÄ…pienia od jego leczenia i wskazania mu realnych możliwoÅ›ci uzyskania okreÅ›lonego Å›wiadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub w zakÅ‚adzie opieki zdrowotnej – art. 38 ust, 2,
- zachowania w tajemnicy informacji zwiÄ…zanych z nim a uzyskanych przez lekarza w zwiÄ…zku z wykonywaniem zawodu – art. 40 ust, 1,
- uzyskania od lekarza informacji o niekorzystnych dla niego skutkach, w przypadku wyrażenia zgody na ujawnienie dotyczÄ…cych go informacji, bÄ™dÄ…cych w posiadaniu lekarza – art. 40 ust. 2 pkt 4,
- wyrażania zgody lub odmowy na podawanie przez lekarza do publicznej wiadomoÅ›ci danych umożliwiajÄ…cych identyfikacjÄ™ pacjenta – art. 40 ust. 4,
- a ponadto pacjent, który ma być poddany eksperymentowi medycznemu ma prawo do:
- wyrażenia zgody lub odmowy na udziaÅ‚ w eksperymencie medycznym po uprzednim poinformowaniu go przez lekarza o celach, sposobach i warunkach przeprowadzenia eksperymentu, spodziewanych korzyÅ›ciach leczniczych lub poznawczych, ryzyku oraz o możliwoÅ›ciach cofniÄ™cia zgody i odstÄ…pienia od udziaÅ‚u w eksperymencie w każdym jego stadium – art. 24 ust. 1, art. 25 ust. 1 i art. 27 ust. 1,
- poinformowania go przez lekarza o niebezpieczeÅ„stwie dla zdrowia i życia jakie może spowodować natychmiastowe przerwanie eksperymentu – art. 24 ust. 2,
- cofniÄ™cia zgody na eksperyment medyczny w każdym stadium eksperymentu – art. 27 ust. 1
IV. Prawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie pielęgniarki i położnej z 1996 r.
Pacjent ma prawo do:
- udzielania mu Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych przez pielÄ™gniarkÄ™, poÅ‚ożnÄ…, posiadajÄ…cÄ… prawo wykonywania zawodu, zgodnie z aktualnÄ… wiedzÄ… medycznÄ…, dostÄ™pnymi jej metodami i Å›rodkami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz ze szczególnÄ… starannoÅ›ciÄ… – art. 18,
- udzielenia mu pomocy przez pielÄ™gniarkÄ™, poÅ‚ożnÄ…, zgodnie z posiadanymi przez niÄ… kwalifikacjami, w każdym przypadku niebezpieczeÅ„stwa utraty przez niego życia lub poważnego uszczerbku na jego zdrowiu – art. 19,
- uzyskania od pielÄ™gniarki, poÅ‚ożnej informacji o jego prawach – art. 20 ust. 1,
- uzyskania od pielÄ™gniarki, poÅ‚ożnej informacji o swoim stanie zdrowia, w zakresie zwiÄ…zanym ze sprawowanÄ… przez pielÄ™gniarkÄ™, poÅ‚ożnÄ…, opiekÄ… pielÄ™gnacyjnÄ… – art. 20 ust. 2,
- zachowania w tajemnicy informacji zwiÄ…zanych z nim, a uzyskanych przez pielÄ™gniarkÄ™, poÅ‚ożnÄ… w zwiÄ…zku z wykonywaniem zawodu – art. 21 ust. 1,
- wyrażania zgody lub odmowy na podawanie przez pielÄ™gniarkÄ™, poÅ‚ożnÄ… do publicznej wiadomoÅ›ci danych umożliwiajÄ…cych identyfikacjÄ™ pacjenta – art. 21 ust. 4.
V. Prawa pacjenta określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r.
Pacjent z zaburzeniami psychicznymi, chory psychicznie lub upośledzony umysłowo ma prawo do:
- bezpÅ‚atnych Å›wiadczeÅ„ zdrowotnych udzielanych mu przez publiczne zakÅ‚ady psychiatrycznej opieki zdrowotnej – art. 10 ust. 1,
- bezpÅ‚atnych leków i artykuÅ‚ów sanitarnych oraz pomieszczenia i wyżywienia, jeżeli przebywa w szpitalu psychiatrycznym bÄ™dÄ…cym publicznym zakÅ‚adem opieki zdrowotnej – art. 10 ust. 2,
- zapewnienia mu rodzaju metod postÄ™powania leczniczego wÅ‚aÅ›ciwych nie tylko z uwagi na cele zdrowotne, ale także ze wzglÄ™du na interesy oraz inne jego dobro osobiste i dążenie do jego poprawy zdrowia w sposób najmniej dla pacjenta uciążliwy – art. 12,
- porozumiewania siÄ™ bez ograniczeÅ„ z rodzinÄ… i innymi osobami, w przypadku gdy przebywa w szpitalu psychiatrycznym albo w domu pomocy spoÅ‚ecznej – art. 13,
- wystÄ…pienia o okresowe przebywanie poza szpitalem bez wypisywania go z zakÅ‚adu – art. 14,
- uprzedzenia go o zamiarze zastosowania wobec niego przymusu bezpoÅ›redniego; dopuszczenie zastosowania tego Å›rodka wobec pacjenta musi wynikać z ustawy – art. 18,
- uprzedzenia o zamiarze przeprowadzenia badania psychiatrycznego bez jego zgody oraz podania przyczyn takiej decyzji; badanie takie może być przeprowadzone, jeżeli zachowanie pacjenta wskazuje na to, że z powodu zaburzeÅ„ psychicznych może zagrażać bezpoÅ›rednio wÅ‚asnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bÄ…dź nie jest zdolny do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych – art. 21 ust. 1 i 2,
- wyrażenia zgody lub odmowy na przyjÄ™cie do szpitala psychiatrycznego, z wyÅ‚Ä…czeniem sytuacji, gdy przepisy ustawy dopuszczajÄ… przyjÄ™cie do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta – art. 22 ust. 1 i art. 23, 24 oraz 29,
- poinformowania i wyjaÅ›nienia mu przez lekarza przyczyny przyjÄ™cia do szpitala psychiatrycznego w sytuacji, gdy nie wyraziÅ‚ na to zgody oraz uzyskania informacji o przysÅ‚ugujÄ…cych mu w tej sytuacji prawach – art. 23 ust. 3,
- cofniÄ™cia uprzednio wyrażonej zgody na przyjÄ™cie do szpitala psychiatrycznego – art. 28,
- niezbÄ™dnych czynnoÅ›ci leczniczych majÄ…cych na celu usuniÄ™cie przyczyny przyjÄ™cia go do szpitala bez jego zgody i zapoznania go z planowanym postÄ™powaniem leczniczym – art. 33 ust. 1 i 2,
- wypisania ze szpitala psychiatrycznego, jeżeli przebywa w nim bez wyrażenia przez siebie zgody, jeżeli ustaÅ‚y przyczyny jego przyjÄ™cia i pobytu w szpitalu psychiatrycznym bez takiej zgody – art. 35 ust. 1,
- pozostania w szpitalu w sytuacji, o której mowa w pkt 17, za swojÄ… później wyrażonÄ… zgodÄ…, jeżeli w ocenie lekarza, jego dalszy pobyt w tym szpitalu jest celowy – art. 35 ust. 2,
- zÅ‚ożenia, w dowolnej formie, wniosku o nakazania wypisania go ze szpitala psychiatrycznego – art. 36 ust. 1,
- wystÄ…pienia do sÄ…du opiekuÅ„czego o nakazanie wypisania ze szpitala psychiatrycznego, po uzyskania odmowy wypisania ze szpitala na wniosek, o którym mowa w pkt 19 – art. 36 ust. 3,
- informacji o terminie i sposobie zÅ‚ożenia wniosku do sÄ…du opiekuÅ„czego, o którym mowa w pkt 20 – art. 36 ust. 3,
- zÅ‚ożenia wniosku o ustanowienie kuratora, jeżeli przebywajÄ…c w szpitalu psychiatrycznym potrzebuje pomocy do prowadzenia wszystkich swoich spraw, albo spraw okreÅ›lonego rodzaju – art. 44 ust. 1,
- oraz ma prawo do tego, aby osoby wykonujÄ…ce czynnoÅ›ci wynikajÄ…ce z ustawy zachowaÅ‚y w tajemnicy wszystko co go dotyczy, a o czym powzięły wiadomość wykonujÄ…c czynnoÅ›ci wynikajÄ…ce z ustawy – art. 50 ust. 1.
VI. Prawa pacjenta okreÅ›lone w ustawie o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzÄ…dów z 1995 r.:
- Pacjent ma prawo do:
1. wyrażenia i cofniÄ™cia w każdym czasie sprzeciwu na pobranie po jego Å›mierci komórek, tkanek i narzÄ…dów – art. 4 i art. 5 ust. 1 – 4,
2. dobrowolnego wyrażenia przed lekarzem zgody na pobranie od niego za życia komórek, tkanek lub narzÄ…dów w celu ich przeszczepienia okreÅ›lonemu biorcy, jeżeli ma peÅ‚nÄ… zdolność do czynnoÅ›ci prawnych – art. 9 ust. 1 pkt 7,
3. ochrony danych osobowych dotyczÄ…cych dawcy/biorcy przeszczepu i objÄ™cia ich tajemnicÄ… – art. 12 ust. 1.
- Pacjent majÄ…cy być biorcÄ… ma prawo do umieszczenia go na liÅ›cie osób oczekujÄ…cych na przeszczepienie komórek, tkanek i narzÄ…dów i być wybrany jako biorca w oparciu o kryteria medyczne – art. 13.